TACİR ÇEKİ-TACİR OLMAYAN ÇEK
14.12.2009 tarihinde kabul edilen 5941 sayılı Çek Kanununun, 20.12.2009 tarih ve 27438 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmesi ile 19.3.1985 tarihli ve 3167 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun ve 26.2.2003 tarihli ve 4814 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanunun geçici 1 ilâ geçici 5 inci maddeleri yürürlükten kaldırılmıştır.
Yeni çek kanunu ile çek defterlerinin şekli değiştirilmiş, çekin kullanımı, çek hamilinin korunması, çekin karşılıksız çıkması halinde uygulanacak esaslar yeniden düzenlenmiştir.
5941 sayılı Çek Kanununda göze çarpan diğer bir konu ise, kayıt dışı ekonominin denetim altına alınmasına yönelik getirdiği köklü değişikliklerdir.
Bu yazıda, Çek Kanununun kayıt dışı ekonominin denetim altına alınması amacı ile getirdiği yeni düzenlemeler ele alınacaktır.
5941 sayılı Çek Kanunu tacir sıfatıyla düzenlenecek çek ile tacir olmayan kişinin düzenleyeceği çeki birbirinden ayırmıştır. Kişinin ticari faaliyeti çerçevesinde ve tacir sıfatıyla düzenleyeceği çekin sadece tacir kişiye özgü çek olması gerekir. Tacir kişi, iştigal ettiği ticari faaliyetinin dışındaki ilişkilerlerde ve tacir olmayan kişinin ise her halükarda tacir çeki düzenlemesi yasaklanmıştır.
Şirketlerde ise konuya daha titiz yaklaşılarak, tacir şirketin faaliyetleri ile ilgili olarak, gerek kayıt dışı işlemlerini gizlemek, gerekse başka amaçlar doğrultusunda; şirketin gerçek kişi ortakları, şirket müdürleri ve temsilcileri adına açılmış olan çek hesapları da takibe alınacaktır. Bu konuda bankalara Gelir İdaresi Başkanlığına bilgi verme zorunluluğu getirilmiştir.
5941 sayılı kanun çekleri “Tacir Çeki” ve “Tacir Olmayan Çeki” olmak üzere iki türe ayrılmış ve dört farklı tipte kullanılmasını uygun görülmüştür. Bu yeni uygulama ile tacir olan ve olmayanların kullanması gereken çeklerin ayırt edilebilmesi amaçlandığı gibi, Gelir İdaresi Başkanlığı ve diğer ilgili kurumların çek takiplerini daha hızlı ve güvenli şekilde yapması amaçlanmıştır.
Tacirlerin Düzenleyeceği çekler;
Tacir Emre Çeki,
Tacir Hamiline Çeki,
Tacir olmayanların düzenleyeceği çekler ise;
Tacir Olmayan Emre Çeki,
Tacir Olmayan Hamiline Çeki,
olarak mevzuatımıza girmiştir. Bu amaçla şirket, esnaf, tüzel kişi ya da tacirin, ticari bir ilişki nedeni ile düzenleyeceği çek “Tacir Çeki” olacak ve ticari borcunu düzenleyeceği “Tacir Emre Çeki” yada “Tacir Hamiline Çeki” ile ödeyebilecektir. Buradaki ayırım Tacir Hamiline Çekte Hamiline ibaresinin matbu olması diğerinde ise çeki düzenleyen kimse tarafından lehtarın yazı ile doldurulmasıdır.
Tacir olmayanların düzenleyeceği çekler de, adından da anlaşılacağı üzere tacir ya da tüzel kişiliği olmayanların; ev hanımı, memur gibi ödemelerini çekle belgelemek, çekle ödemek isteyenlerin kullanabileceği çek türüdür. Burada da Tacir Çekinde olduğu gibi emre ve hamiline çek düzenlenebilecektir.
